Symposium 'De mantel der liefde' - over integriteit in de praktijk van de bestuurlijke driehoek

In het algemeen deel is het nieuw ontwikkeld moreel kompas gepresenteerd. In deze workshop gaan we er mee aan de slag. Wat wil het zeggen om pro-actief bezig te zijn met integriteit en andere waarden? Wat heeft het moreel kompas te bieden? Op welke manieren kun je het inzetten? Er wordt geoefend met verschillende werkvormen, zodat u toegerust naar de volgende vergadering kunt gaan.

Als organisatie-expert en taalfilosoof heeft dr. Harm Klifman met zijn fijnzinnige taalgevoel een bundel met gedichten geschreven over besturen en toezichthouden, getiteld ‘Over wat je niet las’. De gedichten zijn voorzien van aansprekende foto’s van Jan Bot. Ze nodigen uit om op een open manier met elkaar te reflecteren op het werk als bestuurder en toezichthouder. Ervaar deze vorm van bezinning en laat u verrijken.

Na de onderzoeksperiode werkte Harm bij het college van bestuur van de Vrije Universiteit, vervolgens in de samenwerking van universiteiten en beroepsgroep op het vlak van nascholing van huisartsen. Daarna werkte hij 25 jaar in verschillende functies bij De Besturenraad (nu Verus), gevolgd en afgesloten door negen jaar als senior adviseur bij B&T in Amsterdam. Harm Klifmann heeft meerdere boeken op zijn naam staan, waaronder Cicero leest Covey – retorica in populaire managementboeken.

Integriteit versterken is niet de uitkomst van een simpele optelsom! Het is geen wiskundige formule en niet zo maakbaar als we wel zouden willen. Toch kunnen inzichten uit het verleden en het heden ons helpen om samen te onderzoeken hoe integriteit in alle lagen van de organisatie versterkt kan worden. Te beginnen bij onszelf!

Bijbels Onderwijzen bestaat uit een model en daarop gebaseerde uitgangspunten om christelijk onderwijs duurzaam vorm te geven. Hoe kan het concept Bijbels Onderwijzen óók richting geven aan de schoolleider, bestuurder en toezichthouder? En op welke wijze kunnen de inzichten van de Transactionele Analyse (TA) daarbij helpen? In deze workshop onderzoeken we met elkaar vanuit de uitgangspunten voor Bijbels onderwijzen met behulp van inzichten uit de TA hoe we in een goed samenspel tussen leiding geven, besturen en toezichthouden, de integriteit in de organisatie waar we dienstbaar aan zijn, kunnen versterken.

Arno Bronkhorst is bestuurder van VBSO en KOC en Henk-Jan Dekker werkt als organisatieadviseur bij VBSO en als onderwijsadviseur KOC en is bestuurder van basisscholen.

Op school willen we allemaal integer zijn en we verlangen het ook van elkaar in de relatie die we met elkaar hebben: ouders, leraren, leidinggevenden, bestuurders en toezichthouders. Het kan niet anders of integriteit komt in een grote veelkleurigheid ook op tafel bij de MR. Dat begint al met de vraag welke rol de MR kan (of moet?) spelen bij het tot stand komen van integriteitsbeleid. Daarbij kan meteen de vraag gesteld worden wat belangrijker is: je houden aan de regels of je intentie. Maar het blijft natuurlijk niet bij beleid. Onvermijdelijk krijgt de MR met casussen van doen, gewild en ongewild, waarin integriteitsaspecten meespelen. Moeten die aspecten juist wel of juist niet de aandacht van de MR hebben? En ook heel belangrijk: in welke mate speelt integriteit een rol in de verhouding tussen bestuur/schoolleiding en de MR, of in de verhouding tussen de toezichthouders en de MR? Hoe verhouden integriteit en medezeggenschap zich tot elkaar en zijn er speciale aandachtspunten of zelfs valkuilen. En last but not least: kan de MR zelf een moreel kompas zijn binnen de school? Is dat wenselijk en zo ja, wat is daarvoor nodig?

Gerdien Lassche is manager beleid en ontwikkeling bij de Reformatorische Oudervereniging (ROV) en maakt zich in deze functie sterk voor de betrokkenheid tussen ouders en school. Met zelf een ruime onderwijservaring richt zij zich vanuit de ROV zowel op de belangen van ouders als op het geheel van het christelijk-reformatorisch onderwijs. Met dat doel voert zij regelmatig overleg in politiek Den Haag en met relevante organisaties binnen de onderwijssector. Om ouderbetrokkenheid op school te stimuleren verzorgt ze workshops en ouderavonden op school en adviseert ze schoolleiding en besturen.

Jan Schreuders is coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid en manager dienstverlening bij de Reformatorisch Maatschappelijke Unie en voorzitter van de ROV. Het christelijk-reformatorisch onderwijs heeft zijn speciale belangstelling: onderwijsrecht, governancevraagstukken, de positie van ouders en de medezeggenschap. Hij verzorgt trainingen en adviestrajecten voor medezeggenschapsraden en adviseert in de bestuurlijke driehoek. Hij is lid van de raad van toezicht van de Pieter Zandt Scholengemeenschap in Kampen en het Ichthus College in Veenendaal.

Een leerling zorgt door agressie herhaaldelijk voor zeer onveilig gedrag op school. Er is geen andere reformatorische school in de omgeving. Kun je het maken deze leerling toch van school sturen en dan maar naar een PC-school in de omgeving verwijzen?

De ouders van Sem staan bekend als veeleisend. Nu blijkt echter dat de leerkracht van hun kind de gemaakte afspraken niet heeft uitgevoerd, waardoor Sem is vastgelopen. Deze hardwerkende leerkracht is onlangs bij de bedrijfsarts geweest vanwege burn-out klachten. Is het acceptabel tegen de ouders te zeggen dat de leerkracht steken heeft laten vallen of moet je deze leerkracht hiertegen in bescherming nemen?

Het is je als bestuurder erg aangelegen om een beleidswijziging door de MR te krijgen. Je weet dat het helpend kan zijn dit de dagen voor de vergadering met sommige leden alvast te bespreken. Moet je dit doen?

Hoe ga je als MT, directeur, bestuur of MR om met morele dilemma’s in het onderwijs en het leidinggeven aan de organisatie? Hoewel een handeling integer is of niet, is het van belang te ontwikkelen in integriteit zodat je als verantwoordelijke weet om te gaan met ethische vraagstukken. In de zorg wordt al jaren gewerkt met het ‘Moreel Beraad’, waarin zorgprofessionals van verschillende disciplines met elkaar in gesprek gaan over casuïstiek uit de eigen werkomgeving waarin morele afwegingen een rol spelen. Is het nodig dit ook in het onderwijs in te voeren?

In deze workshop willen we het ‘Moreel Beraad’ introduceren, om vervolgens zelf te oefenen met een verkorte versie hiervan. Het is de intentie om de deelnemers te laten ervaren wat de meerwaarde kan zijn om te oefenen met integriteit.

Wilbert Driessen is teamleider gymnasium op de Pieter Zandt Scholengemeenschap. Hij begon 20 jaar geleden als docent geschiedenis en maatschappijleer op de Jacobus Fruytier in Apeldoorn en heeft onderwijservaring op alle niveaus en leerjaren in het voortgezet onderwijs. Daarnaast heeft hij enkele jaren als secretaris van de MR in Apeldoorn gefungeerd. Jannette Driessen-Harinck is teammanager van twee PG-afdelingen (dementie) van Zorggroep Apeldoorn e.o. Zij is opgeleid als doktersassistente en verandermanager. Ze heeft gewerkt als zorgmedewerker in de ouderenzorg en heeft daarnaast enkele jaren gefungeerd als voorzitter van de OR en is werkzaam geweest als projectleider van innovatietrajecten binnen de organisatie.

Het werken aan en in een integere schoolcultuur raakt ook het acteren van toezichthouders. Hoe houd je integer toezicht op de leidinggevende(n) binnen de school? Hoe handel je als toezichthouder integer, bijvoorbeeld in situaties waarin het schuurt in de achterban? In deze workshop werken we de gestelde vragen uit aan de hand van concrete praktijksituaties. Inbreng en actieve participatie van de deelnemers wordt daarbij op prijs gesteld.

Douwe de Haan is voorzitter van het toezichthoudend bestuur van de Johannes Calvijnschool te Sliedrecht. Douwe is in het dagelijkse leven arbeidsjurist.