In een schoolcultuur die gestempeld is door de Bijbel, floreert christelijk onderwijs het beste. Integriteit in de omgang met elkaar – ouders, ambtsdragers en leraren – is een kerningrediënt voor een goed klimaat. ‘Waar liefde woont, gebiedt de HEER’ de zegen.’ (Ps. 133)
Integriteit is het jaarthema van Onderwijs van Waarde, een initiatief van de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS), Driestar Educatief, de RMU en de Reformatorische Oudervereniging (ROV) om de identiteit van christelijke scholen te voeden en te versterken (meer info via onderwijsvanwaarde.nl).
Pestgedrag
‘Als vorm en inhoud elkaar niet aanvullen, kan de tekst als mislukt beschouwd worden’, aldus een kritische recensent over een pas verschenen boek. Zijn boude uitspraak onderstreept wat velen wel aanvoelen: vorm en inhoud horen bij elkaar. Ze zijn moeilijker van elkaar te scheiden dan een Siamese tweeling. Zonder de een komt de ander niet tot zijn recht.
Die twee-eenheid illustreert een van de betekenissen van het begrip integriteit. Integer zijn is congruent zijn: leer en leven komen overeen. Je doet wat je zegt. In bijbelse termen: je bent oprecht, zoals Job (Job 1: 1,8). En zoals Daniël. Niemand kon een vinger op zijn leven leggen, ‘omdat hij betrouwbaar was en er geen nalatigheid of iets verkeerds bij hem te vinden was’ (Dan. 6:5).
Zoals integriteit op persoonlijk vlak cruciaal is, geldt dat eveneens voor organisaties. Als een koninkrijk of een huis tegen zichzelf verdeeld is, kan dat niet standhouden, zegt de Heere Jezus (Mark. 3:24-25). Zo is het ook op de christelijke school. Als de onderwijsinhoud daar is geënt op de Bijbel, maar de schoolcultuur niet, dan ‘klopt’ het niet. Waar, bijvoorbeeld, leerlingen bij de dagopening horen dat God wil dat we elkaar liefhebben, hoort geen pestgedrag voor te komen.
Strubbelingen
Integriteit in leer en leven is des te meer van belang voor hun identificatiefiguren: hun ouders, leraren, maar ook ambtsdragers. Met elkaar vormen zij één gemeenschap rond de christelijke school. Essentieel voor een soepele omgang met elkaar is de broederlijke liefde waarover de apostel Paulus schrijft aan de gemeente in Rome. Hij spoort de christenen daar aan elkaar hartelijk lief te hebben. ‘Ga elkaar voor in eerbetoon’, ‘wees eensgezind onder elkaar’, ‘wees bedacht op wat goed is voor alle mensen’ en ‘leef, zo mogelijk, voor zover het van u afhangt, in vrede met alle mensen.’ (Rom. 12)
Wat betekent dit concreet, vertaald naar de schoolpraktijk? Onder andere dat iedereen zijn plek kent en de positie van een ander respecteert. Gezin, school en kerk hebben elk hun eigenstandige functie. De school bereidt kinderen voor op de samenleving, maar neemt niet de opvoedingsverantwoordelijkheid van ouders over. Ook kunnen er op school andere kaders en afspraken gelden dan in de kerk, en andere keuzes worden gemaakt.
Ouders mogen rekenen op een respectvolle benadering door de school. Die neemt hen op een toegankelijke manier mee in veranderingen en beslissingen. Leraren bespreken strubbelingen met ouders niet zomaar in de personeelskamer met andere collega’s. Ze nemen ouders serieus en bereiden een gesprek met hen voor met een intern begeleider of leidinggevende.
Ouders op hun beurt bidden in de eerste plaats voor allen die op school werken. Richting hun kinderen bewijzen ze aan de juf, meester of docent ‘alle eer, liefde en trouw’, zoals de Heidelbergse Catechismus dat omschrijft in vraag 104. Daarbij past ‘behoorlijke gehoorzaamheid’ en geduld met hun ‘zwakheden en gebreken’. Voor kinderen is het cruciaal dat hun vader en moeder thuis positief zijn over school.
Mooiste beroep
Net als ouders zullen ook ambtsdragers de school een vaste plaats geven in hun voorbede. Bestuur en lerarenkorps mogen zich verzekerd weten van hun warme steun en betrokkenheid. Ze mogen rekenen op hun belangstelling voor de doorwerking van de christelijke identiteit van de school in het héle curriculum: niet alleen bij de dagopening en in de liederen, maar ook bij de zaakvakken. En er is aandacht voor de omgang met elkaar, de schoolcultuur.
Betrokkenheid bij de school uit zich tevens in deelname aan ledenvergaderingen, ouderbijeenkomsten of rapportgesprekken. Daarnaast is het christelijk onderwijs in deze tijd met groeiende lerarentekorten gebaat bij vaders, moeders en ambtsdragers die hun kinderen, respectievelijk catechisanten, stimuleren om in het onderwijs te gaan werken. De reformator Maarten Luther zei ooit dat onderwijzer na predikant het mooiste beroep is – en als ervaringsdeskundige wist hij waarover hij sprak.
Mogen ouders of ambtsdragers dan niets meer van de school zeggen, zelfs als daar wel degelijk dingen mis (dreigen te) gaan? Natuurlijk wel, maar integer handelen vergt zorgvuldigheid en evenwichtigheid. Lastige onderwerpen goed aankaarten vereist om te beginnen een relatie waarin school en ouders/ambtsdragers elkaar regelmatig ontmoeten. Spreek nooit met anderen negatief óver de school, maar praat mét de school. Laat leerpunten dan zacht landen: geef minstens tweemaal zoveel positieve feedback als kritiek. Waar iedereen rond de school zo liefdevol met elkaar omgaat, gebiedt de Heere Zijn zegen. ‘Daar woont Hij Zelf, daar wordt Zijn heil verkregen en ’t leven tot in eeuwigheid’. (Ps. 133:3 ber.).
Zoutend zout
Integriteit gaat dus over doen wat je zegt en over respect voor de ander. Integriteit betekent ten derde: moed tonen. Je doet het juiste, zelfs als dat moeilijk is. Je spreekt je uit als principes in het geding zijn. Of, positiever: je draagt uit wat christelijk onderwijs inhoudt en waar dat voor staat.
Openheid naar de ander hoort bij de christelijke identiteit. Dat christenen transparant zijn over hun drijfveren en doelen is des te meer nodig nu de samenleving steeds meer seculariseert. Het burgerschapsonderwijs op christelijke scholen wil jongeren helpen een zoutend zout te kunnen zijn, om zo anderen voor Christus te winnen. ‘Laat uw licht zo schijnen voor de mensen, dat zij uw goede werken zien en uw Vader, Die in de hemelen is, verheerlijken.’ (Matt. 5:16).
C. de Groot is beleidsadviseur van de VGS.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in De Waarheidsvriend.