Dat deze nieuwe code er zou komen, was al eerder uitgesproken. De vernieuwde code is anders van opzet dan de vorige code. Die bevatte vooral afspraken over de manier waarop goed bestuur ingericht moet worden. In de nieuwe code is gekozen voor een ‘principle-based’ benadering: een aantal uitgangspunten die leidend zijn in het besturen van een schoolorganisatie. Ieder bestuur wordt geacht om deze uitgangspunten toe te passen op de eigen situatie en daar invulling aan te geven. Deze vier principes draaien om:
- Goed onderwijs voor alle kinderen
- Verbinding met de maatschappelijke context
- Professionalisering
- Integriteit en transparantie
Pas toe EN leg uit
Het in de oude code gehanteerde principe van ‘pas toe OF leg uit’ is vervangen door ‘pas toe EN leg uit’. Hiermee wordt nadrukkelijk aangesloten bij de code goed bestuur van het Voortgezet Onderwijs, die in 2019 op deze wijze opgesteld is. Net als de VO-code is in de vernieuwde PO-code ook een aantal verplichtingen opgenomen, waaraan ieder schoolbestuur dient te voldoen. Deze verplichtingen variëren van publicatie van statuten, reglementen en het jaarverslag op de website tot de maximering van de zittingsduur van een toezichthouder tot acht jaar.
Ruimte
N.J. Teerds (voorzitter toezichthoudend bestuur Voetiusschool te Doorn) dacht mee met het opstellen van de vernieuwde code. Het principe-gebaseerde karakter van de code spreekt hem aan: ‘goed bestuur is geen afvinklijstje meer, maar moet vanuit beleid worden ingevuld. Onze besturen hebben de achterliggende jaren gewerkt vanuit een strategisch beleidsplan. Dat is een goede vorm van beleidsvoering. Het is wel van belang dat het beleid bekend, gedragen en uitgevoerd wordt door alle betrokken.’ Hoe werkt de visie op allerlei vraagstukken door in de school, in de lessen? De vernieuwde code doet daar een sterk appel op en sluit daarmee aan op de bestuursgerichte werkwijze van de Inspectie.
‘Goed bestuur is geen afvinklijstje meer, maar moet vanuit beleid worden ingevuld. (...) Het is wel van belang dat het beleid bekend, gedragen en uitgevoerd wordt door alle betrokken.’N.J. Teerds, voorzitter toezichthoudend bestuur Voetiusschool te Doorn
Een op uitgangspunten gebaseerde code biedt enerzijds ruimte voor gesprek en eigen invulling. Anderzijds liggen de eisen hoog. Veel maatschappelijke vraagstukken worden in de code als opdracht verbonden met goed bestuur. Er is ruimte voor eigen invulling, maar tegelijk ademt de code de gedachte de school een functie heeft als uitvoerder van een maatschappelijke opdracht. Daardoor dreigt de vernieuwde code meer een code goed onderwijs te zijn, dan een code goed bestuur en daarmee dicht bij de inhoud van het onderwijs te komen, terwijl dat de autonomie van de schoolbesturen is.
Knelpunten
Jan-Willem de Leeuw (bestuurder van een coöperatie met zeven scholen) herkent de ruimte in de code. Tegelijk plaatst hij ook kanttekeningen: ‘De lat voor schoolbesturen ligt wel heel hoog. De nadruk ligt zodanig op het professionaliseren van zowel bestuur als toezicht, dat het vervullen van die rollen door vrijwillige, onbetaalde bestuurders en toezichthouders een steeds grotere opgave zal worden. Schaalgrootte van de school is niet van invloed op de vereiste professionaliteit van zowel bestuurders als toezichthouders.’ Organisatieadviseur Marco van Eckeveld vult aan: ‘In de praktijk zien we regelmatig knelpunten bij kleinere schoolbesturen als het gaat om de gewenste onafhankelijkheid. Dat is ook begrijpelijk. Onze scholen kenmerken zich als lokale waardengerichte gemeenschappen, nauw verbonden aan ouders en kerken. Dat element zie ik helaas niet terug in de code. Onafhankelijk versus betrokkenheid creëren is daarmee een uitdaging voor onze scholen.’ Ook de strenge maximering van de zittingstermijn van een toezichthouder baart hem zorgen: ‘We zien nu al dat het moeilijk is om nieuwe toezichthouders te vinden. En dat geldt echt niet alleen hele kleine schoolbesturen.’
‘De lat voor schoolbesturen ligt wel heel hoog. (...) Schaalgrootte van de school is niet van invloed op de vereiste professionaliteit.’Jan-Willem de Leeuw, bestuurder van een coöperatie met zeven scholen
Professionalisering
De besturen en toezichthouders zijn de laatste jaren steeds verder geprofessionaliseerd. De verschijning van de nieuwe code is opnieuw een goed moment om als bestuurders en toezichthouders te bezinnen op de vraag ‘hoe we het nu eigenlijk doen’. Welke lessen kunnen er getrokken worden uit de ervaringen van de afgelopen jaren? Op welke manier geven we inhoud aan betrokken, professioneel en wijs besturen voor de komende tijd, gelet op de principes uit de code goed bestuur?
'Hoe doen we het nu eigenlijk?'Goed moment voor bezinning
De VGS biedt hierin veel ondersteuning. Dit doen we door het geven van advies, begeleiding en coaching aan bestuurders, toezichthouders en schoolleiders. Dit kan gericht zijn op de structuur en de werkwijze, maar ook op vaardigheden en gedrag. Wij bieden diverse diensten aan:
- Advisering bij het inrichten van bestuursmodellen
- Organisatie- en strategieontwikkeling
- Ontwikkelen van voortgangs- en verantwoordingsrapportages
- Beleidsontwikkeling
- Zelfevaluatie en bestuurlijke visitatie
- Bestuursondersteuning
- Individuele coaching / teamcoaching
Voorlichting nieuwe code
Wilt u bijgepraat worden over de nieuwe code en de consequenties daarvan voor uw schoolorganisatie? We komen graag bij u langs om alle ins en outs toe te lichten. Neem gerust contact op met Leonard Niewenhuijse, l.niewenhuijse@vgs.nl, of Marco van Eckeveld, m.vaneckeveld@vgs.nl.