Terugblik Symposium ‘Onderwijs van Waarde’

Omgevingsbewust 

Mensen zijn vandaag de dag druk bezig om hun identiteit te ‘maken’. Kies wie jij wilt zijn en wees wie jij wilt zijn. Traditie, cultuur, verleden en godsdienst hebben minder te zeggen. Dr. M. Klaassen, lector bij het Bijbels Beraad Man/Vrouw, zette in de eerste van drie lezingen deze ‘identity-culture’ met actuele voorbeelden en zorgen uiteen. ‘Het expressief individualisme sinds de jaren ’60 is doorgeschoten. Het draait niet meer om balans tussen gemeenschap en individu, maar om bevrijding van het individu. […] Maatgevend is geen extern systeem van waarden, maar eigen voorkeuren zijn moreel gezaghebbend: ‘luister naar je innerlijke stem’.’ Deze voortdurende zoektocht naar een zelfgemaakte identiteit blijkt te moeilijk. Jonge mensen voelen zich kwetsbaar, onzeker en eenzaam.  

Niet alleen ‘jezelf kunnen zijn’ is heilig, ook gelijkheid. ‘Ongelijkheid is iets verschrikkelijks in onze cultuur’, legt Klaassen met diverse voorbeelden uit. Dit gelijkheidsdenken zet klassieke vrijheden onder druk. ‘Zodra onderwijs of godsdienst de autonome persoonsontwikkeling van een kind onder druk zet, begint het te schuren.’ Ruimte voor identiteitsvorming op school wordt begrensd door normerende democratische basiswaarden die opkomen uit onze cultuur. De spanning in de zaal stijgt als Klaassen stelt: ‘Wat als we niet meer kunnen zeggen dat je God meer gehoorzaam moet zijn dan mensen? Wat als je op school niet meer mag uitdragen dat wetten geen geldingskracht hebben als ze ingaan tegen het Woord van God?’  

(Tekst gaat verder onder foto’s) 

Wortels 

Klaassen schetst een diepere laag, een geestelijke strijd van alle tijden. ‘Genoemde ideologische opvattingen in onze tijd staan haaks op de wil van God, omdat ze het ‘ik’ aanbidden. Ja, we zijn geschapen om te aanbidden, maar zelfgemaakte identiteiten zijn afgoden, die je tot slaaf maken. Wij geloven dat identiteit iets is wat je aangereikt krijgt. Laat het core business zijn op onze scholen en in onze kerken dat we identiteit laten bepalen door wat God zegt. […] Wie zijn leven wil behouden, verliest. Revolutie verliest het altijd. Juist in het niet meer van jezelf zijn, wordt een mens zichzelf, omdat Christus onze strijd heeft gestreden en heeft overwonnen.’ 

De openingswoorden van ds. H.A. van Zetten, voorzitter Raad van Toezicht vanuit Psalm 1 en Jeremia 17 vatten het aan het begin van het symposium al krachtig samen: ‘Ja, we moeten omgevingsbewust zijn, maar als onze wortels niet gevoed worden door het Levende water, worden we door de onbarmhartige woestijnwind verschroeid. […] Maak daarom tijd om te wortelen, verdiepen, bezinnen, lezen, overdenken en bid om de Geest.’ 

Overlap 

‘We hebben vaak de neiging om de identiteit van onze scholen te baseren op het onderscheid tussen christelijk/ reformatorisch en niet-christelijk, maar dat is te smal,’ houdt dr. S. Polinder in de tweede lezing van de middag ons een valkuil en risico voor. ‘Dat zorgt er bovendien voor dat onze scholen op dat verschil worden aangevallen door buiten.’ Met een eenvoudig knutselwerk maakt hij duidelijk dat we dezelfde dingen doen op onze scholen als op andere scholen. Er is sprake van heel veel overlap. Ons bestaansrecht ligt in ons bredere vormingsideaal wat kan rekenen op meer draagvlak. Als maatschappelijke instelling heb je zelfs de roeping om je te verzetten als jouw vormingsideaal onder druk wordt gezet. 

Iedereen 

Iedereen is dienstbaar aan het mogelijk maken van de vorming. Om de identiteit in de school te behouden, zal iedere betrokkene dienstbaar moeten zijn aan gemeenschappelijke waarden. Polinder moedigt de zaal aan om gezamenlijke taal te ontwikkelen waar de school voor staat en aan het personeel de vraag te stellen: ‘Wat betekent je persoonlijke geloofsovertuiging voor je vormingsideaal?’ Polinder vat Onderwijs van waarde samen in ‘elke ziel telt’. De ziel heeft aandacht en richting nodig. God vormt leerlingen door en soms ondanks ons. Vanuit lesinhoud mogen we de verbinding maken tussen de wereld van God en de geschapen werkelijkheid.  

(Tekst gaat verder onder foto’s) 

Lancering Onderwijs van Waarde 

Het middagprogramma wordt afgesloten met de introductie van het initiatief ‘Onderwijs van Waarde’. De Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS) gaat, in samenwerking met de Reformatorische Oudervereniging (ROV), vakorganisatie RMU en Driestar educatief, onder de vlag ”Onderwijs van Waarde” verhalen delen, materialen maken en evenementen organiseren voor het christelijk-reformatorisch onderwijs. ‘We hebben elkaar nodig’, legt projectleider Diederic Kloosterman de stap tot intensievere samenwerking uit. ‘Het gaat ons om het verspreiden van een positief geluid over de meerwaarde van christelijk-reformatorisch onderwijs.’ 

• Bekijk de nieuwe website: onderwijsvanwaarde.nl. Op de hoogte blijven van nieuwe inspiratie? Klik hier!   

Toekomst 

 ‘Een bekend gezegde is: ‘Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst’. We kunnen echter beter spreken over: ‘Wie de Geest heeft, die heeft toekomst’. Een papieren identiteit is levenloos als onze leerkrachten en docenten dit geen inhoud geven in de klas,’ begint Prof. Dr. M.J. Kater de derde en afsluitende lezing van dit symposium. De bron van het onderwijs ligt niet in het toekomstscenario dat wij ontwerpen. We dienen open te staan voor wat Christus door Zijn Geest doet in deze wereld. ‘De gewilligheid van de Geest om te werken mag ons goede moed geven dat het onderwijs vrucht zál dragen. We hebben vaste grond onder de voeten om jongeren op te voeden vanuit christelijke hoop. In deze week voor Pinksteren dienen we een ‘kerk op zolder’ te zijn: eendrachtelijk bijeen, biddende en smekende om de komst van de Geest. Dan is er toekomst!’ 

Vier vensters 

Vanuit een boek van Alister McGrath noemt Kater de volgende vier hoopvolle Bijbelse geschiedenissen als vensters naar de toekomst:  

• De uittocht uit Egypte. De exodus laat zien hoe God mensen verlost. De vervreemding in Egypte, het zuchten onder de tirannie van de farao. In onze tijd waarin machten te sterk voor ons lijken, zien we hier waartoe God in staat is. 
• De geschiedenis van de ballingschap. Daarin wordt het verlangen naar een thuis aangewakkerd. Het volk zucht onder de oordelen die ze over zichzelf hebben uitgeroepen, maar er is een weg terug, een antwoord op het diepe heimwee in een mensenleven. 
• De geschiedenis van Jezus Zelf. Nemen wij onze leerlingen mee naar de ogen van Jezus? Moeten wij spreken over toekomst buiten Zijn ogen, oren, mond, voeten? Maak het concreet! Het grote gevaar is dat zaken abstract worden en dat wij concepten in de hoofden van onze leerlingen meegeven. Neem jongeren heel concreet mee in deze geschiedenissen. Daardoor worden niet alleen de zonden concreet maar wordt ook helder wie Jezus is. 
• De gelijkenissen van het Koninkrijk van God. Deze bieden perspectief op een nieuwe wereld. In iedere gelijkenis licht iets op over de komst en de aard van dat Koninkrijk. Wij werken met mosterdzaad als we ons onderwijs zien in het kader van het Koninkrijk van God. Zijn kracht wordt in onze zwakheid volbracht. 

Levende hoop 

‘Als we voor de klas geen ‘levende identiteitsdocumenten van hoop’ zijn, is reformatorisch onderwijs dood onderwijs,’ redeneert de professor. Daarom dienen we aan christelijk burgerschap – burger zijn van twee werelden, ook van het Koninkrijk van God – gestalte te geven. We mogen onze leerlingen hoopvolle vensters geven naar de toekomst. ‘In die zin is ‘Onderwijs van Waarde’ ontspannen onderwijs.’ Met de woorden van Jeremia 32: 37-41: ‘Ziet, Ik zál hen vergaderen uit al de landen, waarhenen Ik hen zal verdreven hebben in Mijn toorn en in Mijn grimmigheid en in grote verbolgenheid; (…) En Ik zál een eeuwig verbond met hen maken (…) En Ik zál Mij over hen verblijden, dat Ik hun weldoe; en Ik zál hen getrouwelijk in dat land planten, met Mijn ganse hart en met Mijn ganse ziel.’