Zaak 1: Gevaarlijke setting op school?
In het ene geval hield een moeder haar 14-jarige dochter een maand thuis uit school uit angst voor een jongen die op school een steekincident had veroorzaakt. Haar dochter was daarbij betrokken en de moeder vond dat de school onvoldoende adequaat met deze gevaarlijke situatie is omgegaan. Ze vond dat de situatie op school te gevaarlijk was voor haar dochter. Dat thuishouden van haar dochter leidde tot een strafrechtszaak. Haar advocaat bepleitte dat er sprake was van psychische overmacht en dat de moeder moest worden ontslagen van rechtsvervolging. Gaat het Hof daarin mee? Op basis van de getuigenverklaring van de directeur vindt het Hof dat er geen sprake was van psychische overmacht bij moeder. De directeur getuigt dat de betreffende jongen direct na het incident is geschorst en daarna op een andere locatie is geplaatst, zodat hij op school niet in contact zou kunnen komen met de 14-jarige dochter. Het Hof oordeelt dat de school drastische maatregelen heeft getroffen om de jongen buiten het bereik van de dochter te houden, zodat de moeder haar kind niet had hoeven thuis te houden. Geen psychische overmacht dus. Het oordeel van het Hof: de moeder is strafbaar, maar haar wordt geen straf opgelegd.
Zaak 2: Wel/geen richtingbezwaren
In een andere situatie werd een meisje van 5 jaar niet door haar moeder ingeschreven op een school, omdat ze geen school in de buurt kon vinden die aansloot bij haar Boeddhistisch geloof. In de strafrechtzaak beriep ze zich op de vrijstelling in de Leerplichtwet op basis van richtingbezwaren (artikel 5 sub b). Het Hof oordeelt dat ze tijdig bij de gemeente een beroep heeft gedaan op de vrijstelling van de inschrijvingsplicht (wat verplicht is, zie artikel 6), maar acht de moeder om deze reden toch strafbaar:
‘De verdachte heeft weliswaar een lijst gemaakt met alle scholen binnen een straal van 5,1 kilometer vanaf haar huis, maar dat betekent niet dat daarmee het onderzoek voldoende is geweest. Niet is gebleken dat de verdachte daadwerkelijk met scholen in gesprek is gegaan om te kijken in hoeverre op een bepaalde school tegemoet kan worden gekomen aan haar Boeddhistische normen en waarden. Nu de verdachte naar eigen zeggen niet in gesprek is gegaan met enige school over de daadwerkelijke invulling van het onderwijs, maar slechts onderzoek heeft verricht naar de grondslag van de scholen door middel van scholenlijsten op Internet, is onvoldoende gebleken dat de gestelde bezwaren voor alle scholen op redelijke afstand ook werkelijk opgaan.’
Het Hof vindt dat de moeder met een school in overleg moeten treden om tot een oplossing te komen. Wat het Hof betreft hebben de bezwaren geen betrekking op de richting van het onderwijs, maar de praktische inrichting van het onderwijs. Ook hier krijgt de moeder een straf, in dit geval een voorwaardelijke taakstraf van 16 uur met een proeftijd van twee jaar.
Betekenis voor de praktijk
Dat aan de ouders of verzorgers een straf kan worden opgelegd bij overtreding van de Leerplichtwet, blijkt uit artikel 26. De rechter kan een gevangenisstraf van maximaal een maand, een taakstraf of een geldboete van maximaal € 4.000,- opleggen. Meestal wordt er geen straf opgelegd, of het moet een voorwaardelijke straf zijn. Dat laatste is vooral aan de orde als er specifieke omstandigheden waren, zoals in bovengenoemde situaties. Wat we uit de eerste zaak leren, is dat de school een zorgplicht heeft voor haar leerlingen, die er toe kan leiden dat een gevaarlijke situatie beëindigd dient te worden door bijvoorbeeld overplaatsing van een leerling. Als dat is gebeurd, mag een school ouders erop aanspreken dat kinderen de lessen weer volgen. Met enige regelmaat zien we uitspraken die gaan over het overtreden van de Leerplichtwet, waaronder op basis van richtingbezwaren, zoals in de tweede casus. Daaruit blijkt dat ouders, om een beroep te kunnen doen op de vrijstelling vanwege richtingbezwaren, wel hun inspanningen moeten leveren om alsnog een school te vinden die aansluit bij hun overtuiging. Alleen als die echt niet te vinden is, wordt er in een enkel geval nog wel eens vrijstelling verleend.
Politieke ontwikkelingen
Hoewel er op dit moment nog een wettelijke grond bestaat voor vrijstelling, staat die vrijstelling in de landelijke politiek op dit moment ter discussie. Staatssecretaris Dekker wil namelijk af van thuisonderwijs en is daarover in gesprek met de Kamer. Daarover leest u hier meer. Zodra er nieuwe ontwikkelingen zijn, houden we u op de hoogte.
Nieuwsbrief jurisprudentie
Wilt u wekelijks een actueel overzicht ontvangen van alle recente onderwijsjurisprudentie en de onderwijsonderwerpen in de Tweede Kamer en bent u lid van de VGS of werkzaam op een VGS-school? Meld u dan hier aan voor de nieuwsbrief jurisprudentie. Ook voor andere VGS-nieuwsbrieven kunt u zich hier aanmelden.